Een kerkhof is één van de meest tijdloze plaatsen in een gemeente, maar toch zijn er ook daar nieuwe inzichten en veranderingen aan de gang. Wat speelt daar vooral?
Een kerkhof is een plaats van verstilling en bezinning en omdat ze dichtbij de dorpskern liggen, zijn het ideale plaatsen om tot rust te komen. Vandaar is het een kleine stap om die functie als stille en groene plaatsen optimaal in te richten om er te wandelen, lezen of andere mensen te ontmoeten. Dat zien steeds meer gemeentebesturen in Vlaanderen in en ze kiezen om de stap te zetten van louter een kerkhof naar een ruimere invulling als parkbegraafplaats.
Het gaat dan over meer dan bomen en groen, al klopt het zeker dat we van vooral stenige oppervlaktes met heel veel graven en verharding gaan naar meer planten en aanplantingen. Wat dat betreft zaten we zowel in Bevel als in Nijlen zeker niet slecht, maar het overzicht was hier en daar letterlijk wel zoek. Door opeenvolgende uitbreidingen in verschillende periodes ontstonden meestal ongeordende, stenige begraafplaatsen in een gemengde stijl. En dan is er nog de verschuiving naar ‘nieuwe’ begraafvormen, zoals strooiweides en columbaria. Die verschenen vaak aan de rand of werden in een hoekje toegevoegd.
Welke elementen maken dat je niet langer van een kerkhof maar van een parkbegraafplaats kan spreken? En welke van die dingen gaan we in onze gemeente zien?
Het doel van een parkbegraafplaats blijft uiteraard hetzelfde als die van een kerkhof: bezinning, herinnering en stilte. Het zal altijd een plek blijven waar rouwen letterlijk een plaats krijgt. Maar in parkbegraafplaatsen kan meer: zachte recreatie zoals wandelen, een boek lezen of afspreken met vrienden. Maar dan wel op een manier zonder dat beide functies met elkaar in conflict komen.
Het is heel belangrijk om voldoende plaats te voorzien voor ruimte voor verstilling. Voldoende zitplekken, de mogelijkheid tot wandelen in een groene omkadering en een meer afgesloten ruimte zijn essentieel. Waterpartijen, bomenrijen, bosfragmenten of zelfs boomgaarden nodigen uit tot die zachte recreatie. In Nijlen komt er zelfs een echt stukje bos, waar vergaanbare urnes begraven worden zonder enig gedenkteken.
Hoe zijn jullie tot de concrete plannen gekomen zoals ze in uitvoering zijn voor Bevel en Nijlen?
Met het bureau OMGEVING stonden we in voor de opmaak van de omvormingsplannen. We begonnen met het maken van een toekomstvisie voor de lange termijn. Het voorzien van ruimtes voor de verschillende begravingsvormen mét ruimte voor groei en aanpassing, het inbouwen van duurzaamheid in onderhoud en beheer, het kwam allemaal aan bod.
Hoofdpunten zijn het creëren van ruimte, ecologische beplanting, de optimale aanleg van wandelpaden en ook in het geval van Nijlen de constructie van een gebouw om op het kerkhof een afscheidsceremonie te kunnen houden. In Nijlen komt er ook een mooie bezinningstekst van het Nijlense schrijversduo Elvis Peeters.
We luisterden ook naar heel wat mensen en zo hoorden we dat er nood was aan een speciale plek voor kinderen. Zij rouwen op hun eigen manier en ze verdienen een plaats die daaraan aangepast is. Een troostplek voor kinderen zeg maar en die gaat er ook komen. Uiteraard is er ook een gepaste plaats voor wat we sterrenkindjes noemen.
Zijn er al veel parkbegraafplaatsen in Vlaanderen?
Begraafplaatsen in Vlaanderen veranderen en vergroenen momenteel in een snel tempo. Er is de afgelopen decennia steeds meer aandacht voor groen in de publieke ruimte. De inrichting van parkbegraafplaatsen met een centrale plek voor de natuur is daar een logisch vervolg van. Het verbod op gebruik van pesticiden betekende vanaf 2015 een versnelling om nóg meer in te zetten op de vergroening van begraafplaatsen. Ook gaat steeds meer aandacht naar nieuwe recreatieve gebruiksvormen en het maken van een verbinding van de begraafplaats met haar omgeving. En dan is er nog de ontsluiting van het funeraire erfgoed en alle verhalen die daarbij horen. In Bevel denken we dan aan de grafzerk van een voormalige pastoor en de verhalen over wat hij voor het dorp betekend heeft.