“Als een caoutchouc balleken” Ze waren er in de eerste helft van 1914 gerust in bij de Belgische legerleiding. De dubbele fortengordel rond Antwerpen, met het fort van Kessel als één van de forten in de buitenste gordel, zou gemakkelijk standhouden tegen de wapens van ‘Den Duits’. En aanvankelijk leek dat te kloppen. Mitrailleursnesten, Duitse kanonnen en troepen die in Lier de Nete proberen over te steken, werden bestookt door het geschut van het fort van Kessel. Het plan leek te werken, alle Duitse projectielen zouden als een ‘caoutchouc balleken’ afketsen tegen de muren van metersdik beton. Maar dat was buiten de ‘Dikke Bertha’s’ gerekend, de korte, dikke en zware kanonnen die vanop meer da 10 kilometer doel konden treffen. En dat deden ze op 4 oktober, vroeg in de morgen. Een paar voltreffers maakten 11 slachtoffers in de loopgraven en 2 in het fort zelf. Het was daarmee ook in Kessel écht oorlog. Vluchtende mensen, paniek, voedselschaarste en vreemde soldaten in onze straten en huizen. We kunnen het ons, een eeuw later, niet meer voorstellen. Tot in september en oktober de langverwachte herdenkingsactiviteiten duizenden en duizenden mensen op meeslepende wijze 100 jaar terug in de tijd brachten. Al wat er die weken in en op het fort allemaal te zien was, dat is ondertussen op zijn beurt memorabel geworden.
Belevingsroute doet zijn naam eer aan. Een wandelend buffet, dat kenden we al. Maar sinds die mooie nazomerzondagen van september kennen we ook een wandelend toneel. Want dat was de belevingsroute eigenlijk. De bezoekers wandelden van de ene scène naar de andere, telkens kijkend en luisterend naar een ander deel van het verhaal. En zelfs ook ruikend en proevend want de geur van een pruttelende koffiepot of van de alom tegenwoordige sigaren in de gemeenteraden van 100 jaar geleden en de smaak van brood dat uitgedeeld werd op een voedselbedeling, het droeg bij aan de totaalbeleving. Indringende scènes ook, van de wanhopige zoektocht van een moeder naar haar verloren kind, van een priester aan het graf van gesneuvelde soldaten zonder naam maar mét een treurende vader, moeder, broer of zus. En natuurlijk ook van de inslag van de obussen van de Dikke Bertha, met bebloede soldaten en verpleegsters die niet weten wie eerst helpen. Dit was letterlijk een stukje geschiedenis herbeleven.
Een nieuwe invasie! 100 jaar nadat de Duitsers het fort veroverden, was er een nieuwe invasie. Groot waren ze niet, deze nieuwe veroveraars, maar we heel enthousiast en plezant! We hebben het natuurlijk over de kindjes en voor hen was er een spelparcours met een minimuseum met tal van weetjes. Ze konden zich ook laten omtoveren in een kleine gewonde soldaat of een frontverpleegster, met gepaste kledij en professionele schmink, een plaatje dat uiteraard op foto werd vastgelegd. Onder begeleiding van twee gidsen klimmen en kruipen naar plaatsen waar de andere bezoekers niet konden komen, dat was er ook bij. En als klap op vuurpijl stond op die avonturentocht een kanon op gas waarmee ze Pet-flessen op een doel konden afvuren. Dat laatste was natuurlijk vooral iets voor de jongens.
Fel gesmaakt bisnummer “Das Vaterland muss größer sein”, ofwel het vaderland moet groter zijn. Dit stukje uit een Duits lied uit de 18e eeuw, klonk in de beginjaren van de 20ste eeuw steeds onheilspellender. Voor theatermaker Jos De Haes was het een geschikte titel voor een monoloog. Personage Maurice vertelt over de bouw van het fort, het wapengekletter en zijn ervaringen aan het Ijzerfront. De gruwel van de oorlog bekijken door de ogen van een eenvoudige soldaat, dat maakt van deze monoloog een activiteit die niet mocht ontbreken op de herdenkingen. Het was in feite een bisnumer, want ook in 2006 werd deze monoloog al opgevoerd in het fort.
Sprekend fort maakt indruk De grote apotheose volgde in het eerste weekend van oktober. Dag op dag 100 jaar na de beschieting en de val van het fort, was het aan niemand minder dan het fort zelf om zijn verhaal te vertellen. De indrukwekkende 3D projecties van de opbouw en van de muren die als het ware verkruimelden onder het oorlogsgeweld, werden ondersteund door de stem van topacteur en oud-Kesselaar Lucas Van Den Eynde. Hij gaf het fort een stem vol emotie en de bezoekers lieten zich verrassen door de beelden die het verhaal van na de oorlog vertelden. Het fort huiverde van de idee om getransformeerd te worden in shoppingcenter of megadiscotheek of beklad te worden met graffiti. De flitsende 3D beelden voerden iedereen even mee naar een realiteit die nooit werkelijkheid werd. Uiteindelijk nam het fort vrede met zijn bestemming als groen gebied voor recreatie en rust en als blijvende herinnering aan een zwart bladzijde voor ons dorp en voor de wereld. Daarom sprak het fort op het einde een vredesboodschap en de klaprozen dwarrelden over de muren naar beneden. Onze dorpsgenoten van een eeuw geleden hadden het moeten zien, hun monden waren zonder twijfel open gevallen van verbazing, over de technologie en de luxe van deze tijden. Het geeft te denken…
Een kraker, een valpartij, een beetje zwavelzuur en de schrik van hun leven! De organisatie liep vlot, maar in de rand vielen er toch een paar slachtoffers, gelukkig zonder erg. Een vrijwilligster die kwam helpen bij De Val…viel zelf. Een diepe wonde in haar kin moest in het ziekenhuis gehecht worden. En voor de allerlaatste voorstelling van de belevingsroute hadden de gewonde soldaten uit de laatste scène afgesproken zich eens goed te laten gaan. Ze speelden hun rol die keer met wel héél veel overgave en luid hoestend vielen ze bezoekers om de hals of klampten zich vast halfdood vast aan hun armen en benen! De mensen beleefde de schrik van hun leve, die spreken daar nu nog over. Tijdens een levering van de brouwer lekte er ook wat zwavelzuur uit een batterij maar het vreemdste voorval was misschien nog wel de inbraak in een caravan die in het backstage dorpje stond. Veel was er niet weg, maar het leek wel alsof er iemand in de caravan was blijven slapen…
En de vleermuizen? Wie het fort goed kent, die weet dat het tegenwoordig thuis is voor heel wat vleermuizen. Zoveel volk en zoveel gedoe, daar moeten die beestjes toch niet van weten zou je denken.
Maar dankzij speciale apparatuur die het zwermgedrag van de vleermuizen registreert, weten we dat in de derde week van september honderden vleermuizen zich in het fort genesteld hebben om aan hun winterslaap te beginnen. Er is alleszins geen melding van een vleermuis die een bezoeker in de haren is gevlogen…